Sąd nad poetą

Losy rosyjskiego noblisty Josifa Brodskiego są doskonałym przykładem represji, dotykających intelektualistów w Związku Radzieckim. W myśl zasady, że na każdego człowieka znajdzie się paragraf, również Brodski stanął przed sądem obarczony absurdalnym oskarżeniem o pasożytnictwo społeczne. Aresztowano go 13 stycznia 1964 roku. Poeta miał wówczas 23 lata. Sprawę Brodskiego rozpatrywano na dwóch posiedzeniach, których przebieg zapisała niemal słowo w słowo dziennikarka Frida Wigdorowa. Dzięki jej notatkom, cieszącym się dużą popularnością w samizdacie, historia młodego poety zyskała duży rozgłos. Wigdorowej udało się udokumentować sytuację wręcz kafkowską, kiedy to oskarżony nie wie, jakie sąd stawia przed nim zarzuty.

Z zapisków Wigdorowej z pierwszej rozprawy Josifa Brodskiego (18 lutego 1964 roku):

Sędzia: Czy się zajmujecie?

Brodski: Piszę wiersze, przekładam. Sądzę, że...

Sędzia: Żadnego "sądzę, że". Proszę stać jak należy! Nie opierać się o ściany! Patrzeć na sąd! Proszę odpowiadać na pytania jak należy! (...) Macie, obywatelu, stałą pracę?

Brodski: Myślałem, że to jest stała praca.

Sędzia: Proszę odpowiadać dokładniej!

Brodski: Pisałem wiersze. Myślałem, że zostaną wydane. Sądzę, że...

Sędzia: Sądu nie interesuje żadne "sądzę, że". Proszę odpowiedzieć, dlaczego nie pracowaliście?

Brodski: Pracowałem. Pisałem wiersze.

Sędzia: Sądu to nie interesuje. Interesuje natomiast z jaką instytucją byliście związani?

Brodski: Miałem umowy z wydawnictwem.

Sędzia: Właśnie tak proszę odpowiadać. Mieliście wystarczająco dużo umów, żeby się utrzymać? Proszę wymienić jakie, za jaki okres i na jaką sumę?

Brodski: Dokładnie nie pamiętam. Wszystkie umowy ma mój adwokat.

Sędzia: Sąd pyta was, obywatelu.

Brodski: W Moskwie wyszły dwie książki z moimi przekładami... (wymienia).

Sędzia: Wasz staż pracy?

Brodski: Przykładowo...

Sędzia: Sądu nie interesuje "przykładowo"!

Brodski: Pięć lat.

Sędzia: Gdzie pracowaliście?

Brodski: W fabryce, z ekipą geologów...

Sędzia: Jak długo pracowaliście w fabryce?

Brodski: Rok.

Sędzia: Na jakim stanowisku?

Brodski: Jako frezer.

Sędzia: A tak w ogóle, kim jesteście z zawodu?

Brodski: Poetą, poetą i tłumaczem.

Sędzia: A kto uznał was za poetę? Kto włączył was do grona poetów?

Brodski: Nikt. (Cisza). A kto uznał mnie za przedstawiciela rodzaju ludzkiego?

Sędzia: Macie wykształcenie w tym kierunku?

Brodski: W jakim kierunku?

Sędzia: Żeby być poetą? Nie próbowaliście dostać się na uniwersytet, gdzie przygotowują... uczą...

Brodski: Nie sądziłem... nie sądziłem, że jest to kwestia wykształcenia.

Sędzia: A czego?

Brodski: Myślałem, że... (z zakłopotaniem)... to dar od Boga...

Sędzia: Macie jakieś prośby do wysokiego sądu?

Brodski: Chciałbym się dowiedzieć, za co zostałem aresztowany?

Sędzia: To pytanie, a nie prośba.

Brodski: W takim razie nie mam żadnej prośby.

(...)

Sędzia: Macie jakieś pytania?

Brodski: Chciałbm prosić, żeby dostarczono mi do celi papier i pióro.

Sędzia: Z tym proszę się zwrócić do naczelnika.

Brodski: Prosiłem go, odmówił. Proszę o papier i pióro.

Sędzia: (łagodnieje) Dobrze, przekażę.

Brodski: Dziękuję.

Kiedy wszyscy opuszczają salę sądową na korytarzu i na schodach pojawia się mnóstwo ludzi, zwłaszcza młodzieży.

Sędzia: Jaki tłum! Nie przypuszczałam, że zbierze się tyle osób.

Głos z tłumu: Nie każdego dnia sądzi się poetę!

Sędzia: Poeta czy nie - nam jest wszystko jedno!

Opuszczone fragmenty oraz zapis z drugiej rozprawy można znaleźć TUTAJ.